woensdag 22 december 2010

Dialoog duurzamer dan debat

Het valt me zowel in de politiek (landelijk en locaal), als pers op dat er zo weinig dialoog is. En ‘debat’ is vaak niet meer dan het heen en weer roepen van goed in het gehoor liggende one – liners. Als het maar lekker klinkt scoort het. Maar wat scoor je dan? En voor wie? En waarvoor? Debatteren om het debatteren: zodat je kunt laten zien dat je snedige opmerkingen kunt maken en de ander verbaal kunt aftroeven? Praatprogramma’s volg ik om die reden nog nauwelijks. Ik vind dat er bijna nooit sprake meer is van een gesprek waarbij vanuit interesse tijd en aandacht besteed wordt aan wat een ander vindt. De vragen volgen elkaar in hoog tempo op, op een antwoord wordt vaak helemaal niet in gegaan. Ik vind dat van weinig respect getuigen voor je gesprekspartner en als kijker vind ik het niet interessant.

Ik vind dialoog vele malen interessanter. Letterlijke betekenis is tweegesprek van dia= twee en logos= rede of woord. Verschil tussen debat en dialoog is dat debat eenrichtingsverkeer is; het poneren van je mening en schieten op de ander zodra daar een gelegenheid voor is. Luisteren is er niet bij. Bij een dialoog is luisteren juist essentieel. Je neemt dat wat de ander zegt in je op, weegt het met jouw eigen ideeën of mening, vraagt naar verduidelijking en zet daar jouw mening naast. De intentie bij een dialoog is veel meer het tweerichtingsverkeer, de interactie en in wezen datgene wat de gesprekspartners bindt in plaats van wat hen scheidt. Dialoog creëert verbinding, debat creëert afstand.

De snelheid van de huidige communicatie middelen maakt dat een dialoog aangaan moeilijker is. We raken zo gewend aan het posten van snelle reacties dat even tijd nemen om te luisteren naar de ander, en vervolgens stil te staan bij wat we er zelf nu echt van vinden ondergesneeuwd raakt.

Dialoog gaat uit van het principe dat er (minstens) twee zijn: twee gesprekspartners, twee meningen, twee alternatieven, twee oplossingen, misschien ook wel twee problemen? Door dialogen aan te gaan leer je openstaan voor alternatieve oplossingen, andere meningen en (voor jou) niet voor de hand liggende ideeën. Dat geeft ruimte aan samenwerking, onorthodoxe verbindingen en – oplossingen.

Het interessante aan het communicatie proces is, dat dialoog meer tijd lijkt te vragen: luisteren naar anderen, je inleven erover nadenken etc. Debatteren gaat veel sneller: de ene mening tegenover de andere; en hup de conclusie is al getrokken. Echter, aan het einde van een debat zijn welk de standpunten duidelijk, maar niet hoe nu verder. Bij en dialoog is de start langzamer maar je eindigt altijd met een erkenning van gezamenlijkheid.

We leven in een complexe wereld met complexe problemen. Kansen voor het oplossen van zowel wereldproblemen als die van ons land, en ook op gemeentelijk niveau liggen vooral in samenwerking, krachten bundelen, verbindingen zoeken. Focussen op dat wat ons bindt in plaats van waar we van elkaar verschillen. Als we ons blijven richten op wat ons scheidt van anderen baseren we ons op angst en is onze blik altijd op het verleden gericht. We zullen wel moeten samenwerken en kijken naar de gemeenschappelijke belangen. Ook dit geldt op alle niveaus.

Er zijn inmiddels tal van voorbeelden van particulieren, ondernemers en andere organisaties die actie ondernemen bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid. Daar waar overheden eindeloos praten en steggelen over exacte formuleringen in slotdocumenten van een klimaattop zijn er verschillende organisaties en bedrijven die gewoon de handen ineen slaan en beginnen vanuit een gezamenlijk besef dat er iets moet gebeuren.

Het zou goed zijn als politici zich meer los zouden maken van de waan van de dag retoriek en zich zouden richten op het gezamenlijke belang van duurzame oplossingen. Ik zou graag meer dialoog zien in de Tweede Kamer, en ook in alle praatprogramma’s. Meer tijd om echt te luisteren naar elkaar. Meer aandacht voor het gemeenschappelijk belang in plaats van partij, machts- of kiezersbelang. Goed nadenken over de consequenties van politieke beslissingen en hiervoor de verschillende kanten van de medaille belichten.

En de pers zou dan wat minder hijgerig op zoek moeten naar scoops maar de juiste kritische vragen stellen die de benodigde afstand en reflectie creëren.

Ik ben eerlijk gezegd bang dat de persoonlijke en partijbelangen en de oplages van kranten en tijdschriften daar dan toch net iets teveel de boventoon voor voeren. En dat is jammer want zo blijven we op de korte termijn denken en handelen.